Zwiedzając świat w czasie wolnym od pracy spotkałam wielu ludzi w trakcie długich podróży, żyjących na walizkach przez kilka miesięcy, pół roku, kilka lat … Dla niektórych podróż nie miała daty ważności. Rzucili pracę w korporacji albo przerzucili się na pracę zdalną, którą mogą wykonywać z każdego zakątka świata. Strasznie mnie korciło takie bezterminowe podróżowanie. Pomysł kiełkował od kilku lat, ale dopiero teraz odważyłam się go zrealizować. Rzucenie pracy, którą notabene lubię, wydawało mi się ostatecznym rozwiązaniem. Dlatego zanim sięgnęłam po oręż wypowiedzenia zdecydowałam się wystąpić o półroczny urlop bezpłatny, który ku mojemu zaskoczeniu został zaakceptowany. Jeżeli i Was interesuje takie rozwiązanie, przygotowałam dla Was najważniejsze informacje dotyczące urlopu bezpłatnego.
Czym jest urlop bezpłatny?
Urlop bezpłatny to przerwa w wykonywaniu pracy. Oznacza to zawieszenie praw i obowiązków umownych zarówno pracownika, jak i pracodawcy. Okres urlopu nie jest wliczany do stażu pracy. W tym czasie nie przysługuje wynagrodzenie i inne świadczenia pracownice.
Przepisy
Zasady udzielenia urlopu bezpłatnego regulują dwa artykuły Kodeksu Pracy – 174 i 175. W przypadku urlopu z przeznaczeniem na podróżowanie, bez podejmowania pracy zarobkowej u innego pracodawcy, obowiązują tylko zasady artykułu 174. Cztery krótkie punkty.
Kodeks Pracy pozostawia zatem dużo swobody w kontekście udzielania urlopu bezpłatnego. Zazwyczaj bardziej szczegółowe zasady są elementem regulaminu pracy danej firmy. Nie spodziewałabym się tutaj jednak rozbudowanej instrukcji. W regulacjach mojego pracodawcy był na ten temat tylko jeden krótki akapit. Sama nie wiem czy wynika to bardziej z faktu, że urlop bezpłatny jest w Polsce mało popularny, czy też ma to za zadanie zniechęcać pracowników do jego wzięcia … Niezależnie, warto rozpocząć przygotowania do wniosku urlopowego od przestudiowania regulacji wewnętrznych Waszego pracodawcy. Możecie znaleźć tam dodatkowe wymogi formalne, których nie określa Kodeks Pracy.
Przykładowo, w regulacjach mojej firmy wskazany był warunek w postaci zgody nadzorującego członka zarządu. Wyobraźcie sobie dużą korporację, w której szeregowy pracownik, często bezimienny dla kierownictwa firmy, musi wystąpić na samą górę o udzielenie urlopu …
Komu przysługuje?
Każdy pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę ma prawo wystąpienia o urlop bezpłatny. Nie ma tu znaczenia, czy umowa jest zawarta na czas określony, czy nieokreślony. Nie jest istotny również staż pracy. Teoretycznie możecie wystąpić o urlop bezpłatny już pierwszego dnia w biurze.
Urlop udzielany jest pracownikowi wyłącznie na jego wniosek. Inicjatywa leży zatem po stronie pracownika. Pracodawca nie może zmusić do wzięcia urlopu bezpłatnego.
Wniosek o urlop bezpłatny
Urlop bezpłatny może być udzielony wyłącznie na podstawie pisemnego wniosku. Co ciekawe, wniosek nie musi zawierać powodów ubiegania się pracownika o urlop. W dobrym tonie jest jednak uzasadnienie potrzeby wzięcia urlopu bezpłatnego. Dobra argumentacja może być kluczem do otrzymania zgody (jak przygotować wniosek urlopowy podpowiadam w dalszej części niniejszego wpisu).
Udzielenie urlopu bezpłatnego
Pamiętajcie, że pracodawca nie ma obowiązku przyznania urlopu bezpłatnego. Może wręcz odmówić jego udzielenia lub udzielić go na inny okres. Zarówno pracownik wnioskuje o urlop bezpłatny, jak i pracodawca go udziela na zasadzie dobrowolności.
Urlop bezpłatny udzielany jest również na piśmie. W przypadku zgody pracownik otrzymuje dokument potwierdzające udzielenie urlopu w danym okresie, w którym wymienione są również ewentualne dodatkowe uzgodnienia stron.
Czas urlopu bezpłatnego
W teorii czas urlopu bezpłatnego jest nielimitowany. Wniosek urlopowy powinien jednak precyzować okres nieobecności.
W przypadku urlopu bezpłatnego dłuższego niż 3 miesiące pracownik i pracodawca mogą za obopólną zgodą ustalić możliwość wcześniejszego odwołania urlopu z ważnych powodów. Mnie udało się prześlizgnąć bez takiego zapisu. Wówczas odwołanie pracownika z urlopu bezpłatnego bez jego zgody jest niemożliwe.
Po zakończeniu urlopu bezpłatnego pracodawca musi przyjąć pracownika do pracy na poprzednie stanowisko z zachowaniem dotychczasowego wynagrodzenia i świadczeń. Jeżeli jednak postanowicie podróżować dłużej i nie stawicie się w pracy po wykorzystaniu urlopu, pracodawca może zwolnić Was bez wypowiedzenia (i z odpowiednim wpisem w papierach) z powodu ciężkiego naruszenia obowiązków.
Informacja o wykorzystaniu urlopu bezpłatnego wraz z okresem jego trwania jest umieszczana na świadectwie pracy.
Urlop wypoczynkowy
Co do zasady, za okres urlopu bezpłatnego nie przysługuje urlop wypoczynkowy. Wymiar urlopu wypoczynkowego zmniejsza się proporcjonalnie o okres urlopu bezpłatnego. Czyli jeśli będziecie w danym roku dwa miesiące na urlopie bezpłatnym, przysługuje Wam 10/12 rocznego wymiaru urlopu wypoczynkowego. Jeżeli Wasz urlop bezpłatny obejmuje pełny rok kalendarzowy w ogóle nie naliczy Wam się urlop wypoczynkowy za ten rok.
Jednak jak to zwykle z zasadami bywa i tutaj są pewne istotne wyjątki:
- Jeśli Wasz urlop bezpłatny trwa krócej niż miesiąc, wówczas nie tracicie prawa do urlopu wypoczynkowego za ten okres. Pamiętajcie, że okresy nieobecności sumują się. Jeśli więc będziecie przebywać na urlopie bezpłatnym kilka razy w roku, z których każdy był krótszy niż miesiąc, to należy je zsumować. Jeżeli łączny okres wszystkich urlopów bezpłatnych przekracza 3o dni, wówczas nie unikniecie proporcjonalnego pomniejszenia wymiaru urlopu wypoczynkowego. Zasady te dotyczą jednak tylko pracowników ze stażem i nie obejmują osób w pierwszym roku podjęcia pracy. Ci co chcą ubiegać się o urlop bezpłatny w pierwszym roku zatrudnienia powinni pamiętać, że urlop bezpłatny po prostu przesuwa w czasie nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego. W okresie bezpłatnej nieobecności w ogóle się nie nalicza, nawet w przypadku urlopu bezpłatnego krótszego niż miesiąc.
- W przypadku pracowników, którzy nabyli prawa do pełnego wymiaru urlopu wypoczynkowego z pierwszym dniem roku i wykorzystali go całkowicie (a nawet w nadmiarze na przykład biorąc akonto urlop przysługujący w roku kolejnym) przed rozpoczęciem urlopu bezpłatnego, który nie wykracza poza rok kalendarzowy i jest dłuższy niż 30 dni, wówczas pracodawca nie ma prawa do proporcjonalnego obniżenia urlopu wypoczynkowego. Oznacza to, że urlop wypoczynkowy, który wzięliście niejako w nadmiarze dostajecie w gratisie. Jeżeli nie wybraliście go w pełni, wówczas mają zastosowanie zasady proporcjonalności.
- Pracownikowi, któremu z pierwszym dniem roku naliczył się pełny roczny wymiar urlopu wypoczynkowego, a który wnioskuje o urlop bezpłatny przechodzący przez koniec roku kalendarzowego, przysługuje cały urlop wypoczynkowy za rok, w którym rozpoczął się urlop bezpłatny. Nie dotyczy to jednak kolejnych lat. Przykładowo wnioskując o roczny urlop bezpłatny od początku marca danego roku do końca lutego kolejnego roku, w pierwszym roku przysługuje Wam pełny wymiar urlopu wypoczynkowego mimo, że nie będzie Was w pracy przez 10 miesięcy. W styczniu i lutym musicie wykorzystać całe 20 lub 26 dni urlopu płatnego. W rezultacie nie będzie Was w pracy prawie cały rok, ale nadal przysługuje Wam pensja za dwa miesiące. Według jest to super niekorzystne rozwiązanie dla pracodawcy, z którego sama bezczelnie skorzystałam.
- Za rok, w którym wrócicie z urlopu bezpłatnego, który trwał co najmniej 30 dni, przysługuje Wam proporcjonalnie obniżony wymiar urlopu wypoczynkowego. Jeżeli jest to kolejny rok Waszego zatrudnienia, wówczas cały urlop wypoczynkowy jest dostępny od razu. Nie nalicza się wraz z przepracowanymi miesiącami, tak jak w przypadku nowo zatrudnionych.
Zwolnienie na urlopie bezpłatnym
W trakcie urlopu bezpłatnego zachowany zostaje stosunek pracy, zatem zastosowanie mają przepisy o jego trwałości. Pracownik na urlopie bezpłatnym nie może być zatem zwolniony, chyba że firma ogłasza upadłość lub ulega likwidacji. Wówczas nie da się uciec przed toporem zwolnień grupowych. Dotyczy to jednak urlopu dłuższego niż 3 miesiące.
W przypadku firm zatrudniających nie więcej niż 20 pracowników, możliwe jest również zwolnienie pracownika przebywającego na urlopie bezpłatnym w ramach zwolnień grupowych.
Co ciekawe, podczas urlopu bezpłatnego sami też możecie złożyć wypowiedzenie. Możliwe jest również rozwiązanie umowy za porozumieniem stron bez zachowania okresu wypowiedzenia i dalsze podróżowanie bez konieczności powrotu do kraju.
Ubezpieczenie zdrowotne
Ubezpieczenie zdrowotne ważne jest tylko przez pierwsze 30 dni urlopu bezpłatnego. Potem wygasa. Aby zachować dostęp do publicznej służby zdrowia trzeba wykupić dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne, założyć działalność gospodarczą, skorzystać z ubezpieczenia członka rodziny. W trakcie urlopu bezpłatnego nie można jednak zarejestrować się jako osoba bezrobotna w celu podtrzymania ciągłości ubezpieczenia zdrowotnego.
Jeżeli planujecie spędzić urlop bezpłatny w podróży zagranicznej, być może zastanawiacie się po co Wam ubezpieczenie zdrowotne w Polsce? Pamiętajcie, że w przypadku wypadku lub choroby pierwsze co zrobi ubezpieczyciel z Waszej polisy turystycznej to sprowadzenie Was do Polski na dalsze leczenie w ramach publicznej służby zdrowia. Ups…
Jak sobie z tym fantem poradzić podpowiem osobnym wpisie na blogu.
Inne świadczenia
Wiecie już, że w trakcie okresu urlopu bezpłatnego nie przysługuje Wam wynagrodzenie. Okres nieobecności nie wlicza się również do stażu pracy, a co za tym idzie nie jest uwzględniany przy wyliczaniu świadczenia emerytalnego. Nie wlicza się do minimalnego stażu pracy. Będziecie musieli pracować odpowiednio dłużej na taką samą emeryturę.
Pamiętajcie, że od stażu pracy zależą też inne świadczenia, na które urlop bezpłatny może wpływać niekorzystnie. Należą do nich m.in. długość okresu wypowiedzenia umowy na czas nieokreślony, odprawa przedemerytalna, czy nagrody jubileuszowe za staż pracy.
Po upływie 30 dni od chwili rozpoczęcia urlopu bezpłatnego tracicie również prawo do zasiłku chorobowego, opiekuńczego i macierzyńskiego oraz prawo do świadczenia rehabilitacyjnego.
Urlop bezpłatny a inne zatrunienie
Jeżeli urlop bezpłatny ma służyć podjęciu pracy u innego pracodawcy, wówczas Wasz aktualny pracodawca musi wyrazić na to zgodę. W takim przypadku staż pracy zachowuje ciągłość, a nowe zatrudnienie jest formą porozumienia między firmami. Zasady te dotyczą wyłącznie umowy o pracę z nowym pracodawcą. Ten szczególny przypadek reguluje artykuł 175 Kodeksu Pracy.
Jeżeli w trakcie urlopu bezpłatnego chcecie podjąć pracę zarobkową bez informowania dotychczasowego pracodawcy, to możecie to zrobić wyłącznie na podstawie umowy cywilnoprawnej (umowa zlecenie lub umowa o dzieło).
Pamiętajcie również, że w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej w trakcie urlopu bezpłatnego wpadacie w objęcia obowiązkowych składek społecznych, które przestaje płacić za Was pracodawca.
Jak przygotować wniosek o urlop bezpłatny?
Bazując na własnym doświadczeniu przygotowałam dla Was kilka porad, jak skonstruować wniosek i wynegocjować urlop bezpłatny:
- WYBADANIE GRUNTU. Skonsultujcie temat ewentualnego urlopu bezpłatnego z bezpośrednim przełożonym. Warto wybadać grunt przed formalnym działaniem. U mnie ta taktyka się bardzo dobrze sprawdziła. Z wnioskiem musiałam wystąpić do członka zarządu, więc najpierw temat obgadałam z bezpośrednim przełożonym, który w moim imieniu konsultował sprawę na wyższych szczeblach. W zasadzie miałam nieformalną zgodę jeszcze przed złożeniem pisemnego wniosku.
- ZŁOŻENIE WNIOSKU Z DUŻYM WYPRZEDZENIEM. Czekanie ze złożeniem wniosku do ostatniej chwili nie jest dobrym pomysłem. Dajcie pracodawcy czas na formalne jego przeprocesowanie oraz zorganizowanie pracy pod Waszą nieobecność.
- WSKAZANIE OKRES URLOPU. We wniosku urlopowym należy podać dokładny okres urlopu bezpłatnego. Nie bez znaczenia jest również uzasadnienie okresu urlopu. Zaplanujcie urlop w czasie zmniejszonej intensywności pracy, po zakończeniu kluczowego projektu, poza okresem urlopowym innych pracowników w zespole.
- UJAWNIENIE POWODU. Zgodnie z prawem nie musicie podawać przyczyny wnioskowania o urlop bezpłatny. Swój wniosek motywowałam względami osobistymi, bez podawania szczegółów. Jeżeli uważacie, że powód złożenia wniosku działa na Waszą korzyść, warto go ujawnić.
- CEL URLOPU BEZPŁATNEGO. Nie musicie również podawać celu urlopu bezpłatnego. Ja uznałam jednak, że granie w otwarte kary jest najlepszą strategią. Jako cel podałam “odbycie podróży zagranicznej, na którą nie pozwala mi standardowy wymiar urlopu wypoczynkowego”. Warto również podkreślić, że urlop bezpłatny nie będzie miał charakteru zarobkowego i nie będzie wykorzystany na działalność konkurencyjną wobec Wszego pracodawcy.
- DOBRA ARGUMENTACJA. Nawet bez podawania przyczyny warto dobrze uargumentować czemu powinniście otrzymać urlop bezpłatny. Możecie tutaj przytoczyć swoje służbowe osiągnięcia i podkreślić swoją wartość dla firmy, zwłaszcza po powrocie z urlopu (np. powrót przed zamknięciem kluczowego projektu).
- PLAN CIĄGŁOŚCI PRACY. Przestawcie plan na zachowanie ciągłości wykonywania Waszych obowiązków. Wskażcie osobę Was zastępującą. Warto też uzyskać zgodę bezpośredniego przełożonego i zastępcy przed złożeniem wniosku. Przygotujcie szczegółowe instrukcje i listę zadań do wykonania w trakcie Waszej nieobecności.
- NIE JEST TO SZANTAŻ. Pamiętajcie, że udzielenie urlopu bezpłatnego wynika z dobrej woli pracodawcy. Dlatego nie podchodźcie do tego jak do szantażu. Nie ma co grozić złożeniem wypowiedzenia, jeśli w przypadku odmowy faktycznie nie jesteście na to gotowi.
Urlop bezpłatny a sabbatical
Duże korporacje coraz częściej oferują swoim pracownikom tzw. sabbaticale, czyli w pełni lub częściowo płatne kilkutygodniowe lub kilkumiesięczne urlopy. Przysługują one zazwyczaj osobom z długim stażem. Sabbatical udzielany jest w celu rozwoju osobistego, nauki, odpoczynku lub odbycia podróży i ma walczyć z wypaleniem zawodowym najlepszych pracowników. Pytacie, jak to może się pracodawcy opłacać? Zazwyczaj koszt zatrudnienia i wyszkolenia nowego pracownika przekracza koszty kilkumiesięcznego płatnego urlopu.
Koncept dodatkowego płatnego urlopu na stałe zagościł w wielu zagranicznych korporacjach. W Polsce udzielają go m.in. Ernst & Young, IBM i PWC (źródło: wyborcza.pl). W kraju pomysł dopiero raczkuje, ale lista firm, które oferują urlopy tego typu stale rośnie. Ostatnio natrafiłam na ofertę pracy w Kaufland Polska, w której sabbatical podawany był jako jedna z korzyści zatrudnienia w firmie.
O ile sabbatical brzmi rajsko, to urlop bezpłatny może okazać się dla Was lepszą opcją. Pamiętajcie, że polskie przepisy prawne nie znają konceptu sabbatical. Dodatkowy płatny urlop jest formową umowy partnerskiej między pracownikiem i pracodawcą. Nie chroni zatem pracownika tak jak urlop bezpłatny.
Podsumowanie
Wiele osób nie korzysta z urlopu bezpłatnego w obawie o zachowanie pracy. Firma na czas urlopu musi zorganizować zastępstwo. Może się okazać, że ktoś inny lepiej wykonuje Wasze obowiązki. A może nawet nie ma potrzeby na utrzymywanie Wszego stanowiska. Pamiętajcie jednak, że po powrocie z urlopu pracodawca musi przyjąć Was na dotychczasowe stanowisko z zachowaniem wszelkich świadczeń. Jeżeli nawet w skrajnym przypadku zostaniecie zwolnieni, zachowujecie prawo do okresu wypowiedzenia.
Pomijając względy organizacyjne, urlop bezpłatny może wręcz okazać się korzystny dla pracodawcy. Firma udzielając urlopu bezpłatnego nie ponosi dodatkowych kosztów. Wręcz przeciwnie, jeżeli w okresie urlopu bezpłatnego nie jest konieczne zatrudnienie pracownika na zastępstwo, urlop bezpłatny jest ulgą dla jej budżetu. W końcu nie jest wypłacane wynagrodzenie. Nie są również płacone składki pracodawcy związane z zatrudnieniem urlopowicza. Ma to zwłaszcza znaczenie w przypadku profesjonalistów z dużym doświadczeniem zawodowym, których w łatwy (i tani sposób) nie da się zastąpić. Szkolenie nowego pracownika do Wszego poziomu może okazać się bardzo kosztowne. Dlatego wielu pracodawców woli zadbać o szczęśliwy powrót do firmy sprawdzonego pracownika.
Pamiętajcie również, że udzielając urlopu bezpłatnego pracodawca zyskuje lojalnego i wdzięcznego pracownika. Czasami świadczenia niepieniężne (jak urlop bezpłatny) bardziej przywiązują ludzi do firmy niż dodatkowe wynagrodzenie.
Więcej porad dotyczących długoterminowego podróżowania znajdziecie na blogu. Zapraszam.
